Katten en warm weer
De vacht als thermosfles
Er komen weer warme dagen aan. Regelmatig krijg ik de vraag of een kat last van zijn vacht kan hebben tijdens de hitte en of de kat niet beter af is zonder vacht (het antwoord is nee). Wij dragen immers tijdens warme dagen ook het liefst zo weinig mogelijk kleding om af te koelen, en bij sommige langharige katten ziet hun vacht er uit als een dikke winterjas.
Het is belangrijk om je te beseffen dat de vacht en de huid van de kat heel anders in elkaar zit wat functie betreft dan de huid van de mens. Ook de mechanismen in het lichaam die zorgen voor afkoelen verschillen tussen kat en mens.
Ten eerste beginnen we bij de huid van de kat. Waar wij kunnen zweten om via het principe van verdamping (verdamping voert hitte af) hitte via oppervlakkige bloedvaatjes af te kunnen voeren, kunnen katten dit niet. Zij zweten niet over hun lichaam. Katten kunnen wel zweten via hun voetzooltjes, maar doen dit niet bij hitte. Zij doen dit wel bij stress of angst. Maar wat warmte afvoeren betreft, heeft het zweten van de voetjes vrijwel geen effect op de interne temperatuur van de kat.
Waar honden hijgen om warmte af te voeren, is dit ook niet normaal bij de kat. Een kat die hijgt is al oververhit en dan ben je al te laat. Maar hijgen kan ook een gevaarlijk signaal zijn bij heftige stress of hartfalen. Ook hijgen valt dus bij katten af als optie om hitte af te voeren.
Als je zo kijkt, lijkt het alsof de kat wel heel weinig mechanismen heeft om zichzelf koel te houden. Toch was de kat van oorsprong een woestijndier en is juist heel goed in staat om zichzelf koel te houden op warme dagen. En het antwoord ligt in de vacht.
De vacht bestaat uit dekharen, onderwol en tastharen. De dekharen en onderwol werken samen als een soort isoleerflesje. Weersinvloeden van buitenaf worden buitenaf gehouden, en temperatuur van binnen wordt binnen gehouden. De vacht is dus een heel belangrijk element in het behouden van een geschikte interne temperatuur. Daarom scheer ik katten nóóit om ‘af te koelen’. Sterker nog, door de huid bloot te stellen aan zonlicht kunnen katten niet alleen heel snel zonnebrand krijgen, maar je zorgt er juist voor dat de kat minder goed beschermd is tegen weersinvloeden.
Naast de vacht heeft de kat nog een troef om koel te blijven, en dat is luieren. Vaak lijken katten in een warme zomer veel rustiger, en dit doen zij zodat hun verbranding (wat op zijn beurt weer hitte in het lichaam opwekt) niet aangejaagd wordt.
Gevaarlijke situaties
Nu is een kat natuurlijk niet bestand tegen extreme hitte, en kunnen ook katten oververhit raken met levensgevaarlijke gevolgen. Bijvoorbeeld wanneer een kat in een schuurtje komt vast te zitten terwijl het buiten erg warm is, en het schuurtje des te meer opwarmt. Of wanneer je jouw kat in zijn reismandje in de auto laat op een warme dag. Helaas kennen we allemaal de trieste verhalen van dieren die in enkele minuten in een levensbedreigende situatie terecht zijn gekomen door oververhitting in de auto.
Daarom is het verstandig om je kat thuis te laten op dagen dat het te warm is, tenzij het niet anders kan. Maar zorg dan wel dat je airco in je auto hebt, of verplaats je afspraak naar een datum waarop het koeler is. Want oververhitting kan heel snel gaan.
Oververhitting is levensgevaarlijk en actie ondernemen is altijd noodzakelijk. Enkele signalen dat je kat (ernstig) oververhit raakt:
- Vaker en sneller ademhalen
- Onrustig zijn
- Hogere hartslag
- Kwijlen of zwaar hijgen
- Trillen en/of wankelende gang
- Bleke slijmvliezen, blauwe tong
- Donkergekleurd tandvlees
- Apathie (lusteloosheid, verminderde reactie op de omgeving)
- In zeer ernstige gevallen kunnen er toevallen optreden, bewusteloosheid of zelfs coma.
In dit geval heb je te maken met een absoluut spoedgeval en is een dierenartsbezoek noodzakelijk. Wat je zelf (onderweg naar de dierenarts) kan doen om je kat te helpen is:
- De kat direct naar een koele plek brengen, eventueel besproeien met lauw water (geen koud water, door de kou trekken de huidvaten samen en wordt het afvoeren van warmte belemmerd), het maakt niet uit wat je voorhanden hebt of het nou een emmer of gieter is. Of natte doeken onder (niet over!) de kat leggen. Ook deze doeken mogen niet koud zijn.
- Zorg dat de lucht die de kat inademt koeler is dan de omgeving, bijvoorbeeld door een airco aan te zetten. De kat ademt zo koude lucht in waardoor de kerntemperatuur langzaam naar beneden gebracht wordt. Dit kan ook door een koude fles water voor de snuit van de kat neer te zetten en een ventilator op hem te richten.
- Koel nooit te abrupt met iets kouds – dit kan op zijn beurt weer onderkoeling veroorzaken.
- Zo snel mogelijk naar de dierenarts gaan! Oververhitting is levensgevaarlijk maar kan in vele gevallen goed behandeld worden mits je er op tijd bij bent.
Bron: Sophia vereniging DierenEHBO handboek
Wat kan je zelf doen voor jouw katten?
Een lang verhaal kort: je kat kaalscheren om koeler te worden helpt niet, je kat loopt daardoor enkel nog meer risico op oververhitting. Daarom scheer ik in mijn trimsalon katten nóóit kaal ter preventie van warmte. Scheren doe ik alleen wanneer het noodzakelijk is, zoals wanneer er verviltingen of stevige klitten vastzitten in de vacht.
Wat kan je zelf als eigenaar doen om je kat te helpen bij hoge temperaturen? Laat ze ten eerste lekker luieren. Ze hoeven op een warme dag echt niet persé te spelen. Jijzelf zou waarschijnlijk bij 30 graden ook geen kilometers hard gaan lopen. Ik niet, in ieder geval 🙂
Zorg ervoor dat je kat ten allen tijde toegang heeft tot vers drinkwater. Dit is overigens niet enkel bij warm weer, elke dag dient je kat vers water te krijgen en daar vrije toegang tot te hebben.
Ook is het goed om je kat toegang te geven tot een koele ruimte, bijvoorbeeld een koele kelder (mits de kat daar geen toegang heeft tot giftige stoffen of mogelijkheden om te ontsnappen), een kamer met airco, of een badkamer met koele tegels. Zo kan de kat zelf kiezen wanneer het tijd is voor verkoeling.
Heb je bovenstaande opties niet, dan kan een koelmatje ook een goede optie zijn. Deze zijn in elke gemiddelde dierenwinkel te vinden.
Om te zorgen dat de vochtinname voldoende is, kan je het natvoer van je kat een beetje aanlengen met water. Slechts een scheutje is voldoende.
Sommige katten vinden kleine kinderbadjes of een teiltje met water waar robovisjes in zwemmen leuk. Dat kan een goede activiteit zijn voor speelse katten die ondanks het warme weer toch graag wat te doen hebben, wanneer jachtspelletjes niet zo’n verstandig idee zijn.
Ik wens jou en je katten een fijne zomer!