Geurverrijking voor katten
In deze blog ga ik het hebben over catnip (oftewel kattenkruid), valeriaanwortel en matatabistokjes. Geurverrijking is, zoals de naam doet vermoeden, een type verrijking waarbij de reukzin van de kat geprikkeld wordt.
Kattenkruid is het plantje waarvan de meeste katten uit hun dak gaan. In vrijwel elke dierenwinkel vind je wel speeltjes gevuld met kattenkruid, en bijna iedere katteneigenaar heeft wel iets in huis met kattenkruid. Later in dit blog zal ik ook wat vertellen over valeriaanwortel en matatabistokjes en geef ik de link naar mijn webshop waar je allerlei handgemaakte kattenspeeltjes en spullen kan aanschaffen – met valeriaan, natuurlijk!
Kattenkruid zijn de gedroogde bladeren en stengels van de Nepeta Cataria plant, in de Nederlandse volksmond wild kattenkruid genoemd. Het wordt tussen de 45 en 100 cm hoog en bloeit met witte bloemetjes. Nepeta is een geslacht van planten, die familie zijn van de muntplant. De bladeren en de geur doen dan ook denken aan munt. We vinden de Nepeta Faassenii of Walker’s Low vaak terug in onze siertuin. Deze planten zijn officieel geen kattenkruid, ze bevatten veel minder van de stof die onze katten zo aantrekkelijk vinden (nepetalacton) dan Nepeta Cataria.
In de groene plantenpot staat de Nepeta Cataria plant, de echte kattenkruid. Links daarvan in de border vind je het sierkattenkruid die volop in onze tuinen te vinden is, maar minder interessant is voor de kat.
In Nepeta Cataria zit een stof genaamd nepetalacton: dit is het bestanddeel wat verantwoordelijk is voor het uitlokken van de reactie bij de kat. De reden waarom deze plant nepetalacton bevat is waarschijnlijk omdat het bepaalde herbivorische insecten weert, wat de plant beschermd tegen vraat. Het zal geen toevalligheid zijn dat katten juist deze stof zo interessant vinden – nepetalacton heeft ook muggenwerende eigenschappen!
Het effect op katten
Wanneer een kat reageert op kattenkruid, gaat deze rollen, met de kin en kaak door het kattenkruid wrijven. Ook kan de kat er in gaan graven, het oplikken, zich wassen en sommige katten gaan er zelfs van kwijlen. Het lijkt de kat in een staat van euforie en een verhoogde interesse in spelen te brengen. Daarom vind je in vele dierenwinkels speeltjes gevuld met kattenkruid. Katten gaan er tegen aan trappelen, in bijten, of tegen aan slaan. Dit effect houdt maximaal 15 minuten aan, waarna er een fase van ontspanning intreedt. Vaak gaan katten dan heerlijk tevreden en ontspannen een dutje doen.
Er lijkt een genetische basis te zijn die bepaald of een kat reageert op kattenkruid of niet. Er is gebleken dat wel een derde van alle katten geen reactie zullen vertonen op kattenkruid. Ook jonge kittens onder de 6 maanden reageren (nog) niet op kattenkruid.
Kattenkruid is volledig veilig te gebruiken bij katten. Een klein beetje is al voldoende, want inname van erg grote hoeveelheden kan buikpijn veroorzaken – al moet je daar behoorlijk wat voor gebruiken! Daarnaast zal een grotere hoeveelheid geen groter effect hebben dus is dat niet nodig. Slechts een vingertopje is voldoende per keer.
Kattenkruid en agressie
Bij sommige katten kan kattenkruid, valeriaanwortel of matatabi enige agressie opwekken. Gelukkig gaat het bij verreweg de meeste katten goed, maar het kan wel eens voorkomen. Dit komt omdat de kat, die in een soort euforische staat verkeert, zijn remmingen kan verliezen. Daarom raad ik altijd aan wanneer je kattenkruid gebruikt bij meerdere katten, goed een oogje in het zeil te houden dat er geen onderlinge spanningen ontstaan. Of eventueel de katten van elkaar af te leiden met een speeltje, zodat hun ongeremde gedrag niet op elkaar wordt afgereageerd. Als je weet dat je katten agressief op elkaar, of misschien zelfs op jou kunnen reageren bij het gebruik van catnip, dan hoef je daar niet persé mee te stoppen. Wel is het dan aanbevolen om de kat apart te zetten tot het kattenkruid is uitgewerkt en de rust is teruggekeerd. Ook raad ik de kat aaien af tijdens het gebruik van kattenkruid: doordat de remmingen weg zijn, is de kans dat hij je hand mept of bijt een stuk groter. En dat doet de kat doorgaans niet uit boosheid of om maar gemeen voor je te zijn: hij is op dat moment gewoon lekker in zijn eigen euforische wereldje en het aaien kan hem op dat moment overstimuleren.
De voor- en nadelen van geurverrijking
De voordelen:
Katten zijn dieren die van nature een drukke planning hebben. Slapen, jagen, eten, wassen, slapen, jagen, eten.. enzovoorts. Dit herhaalt zich meerdere keren over de dag. Voor buitenkatten is dit gedrag nog aardig goed uit te voeren. Voor binnenkatten, met name katten wiens eigenaar overdag werkt, is dit wat lastiger. Dit soort katten kunnen veel baat hebben bij dit type verrijking, naast voldoende spelen. Binnenkatten kunnen namelijk door verveling omdat er simpelweg niet zo veel te doen is thuis, apathischer gedrag gaan vertonen. Ze gaan minder spelen, worden minder actief, krijgen misschien zelfs overgewicht en het lijkt alsof ze hun natuurlijke spel en jachtgedrag zijn ‘vergeten’, waardoor zij zelf ook geen aanstalten meer doen om te spelen met hun speelgoed. Een beetje vergelijkbaar met ons mensen: als wij ons vaak vervelen en niks te doen hebben, worden wij ook minder actief en misschien zelfs lui. Even stofzuigen in huis kan dan al teveel moeite zijn.
Voor deze katten kan kattenkruid een heel positief effect hebben op hun leven, mits zij in de tweederde van de katten passen die wél een reactie geven op kattenkruid. Het prikkelt hun zintuigen (en zintuigelijke verrijking heeft een gezonde invloed op de hersenen van de kat), het triggert het spelgedrag waardoor ze actiever worden, en het opent deuren voor jou als eigenaar om lekker met je kat te spelen zodat deze aan zijn dagelijkse behoefte aan beweging komt.
De nadelen:
De werking van kattenkruid neemt af direct na het spelen met kattenkruid. Dat betekent dat direct na een spelsessie de kat niet nogmaals in een euforische staat kan komen. Dat duurt vaak minimaal een paar uur. Het is dus geen speeltje waar je non-stop je kat mee kan vermaken.
Katten kunnen ‘wennen’ aan de geur van kattenkruid. Dat betekent dat als zij lekker gespeeld hebben met een kattenkruidspeeltje, en deze blijft altijd midden in de kamer liggen, het geen reactie meer oproept. Ze wennen er als het ware aan. Daarom wordt er altijd aangeraden om het speeltje in een luchtdicht zakje op te bergen na een spelsessie. Zo is het speeltje de volgende keer weer als ‘nieuw’ voor de kat, maar blijft het kattenkruid ook veel langer vers en doe je veel langer met zo’n speeltje. En als je het om de paar dagen gebruikt en tussendoor opbergt, dan blijf het speeltje al helemaal ‘nieuw’.
Verder zijn er absoluut geen nadelen aan geurverrijking – alleen maar voordelen. Experimenteer er dus gerust op los met jouw kat(ten)!
Alternatieven voor kattenkruid
Reageert jouw kat niet of nauwelijks op kattenkruid? Er zijn alternatieven die vaak wél werken wanneer jouw kat kattenkruid niet interessant vindt. Namelijk valeriaanwortel en matatabi stokjes. Deze hebben dezelfde werking op de kat als wat kattenkruid heeft. Maar wat is het verschil nou precies?
Kattenkruid zijn dus de gedroogde en versnipperde bladeren, stengels en bloemen van de nepeta cataria plant. Valeriaanwortel zijn de gedroogde en gemalen wortels van de Valeriaanplant (valeriana officinalis) en matatabistokjes zijn de gedroogde takjes van de actinidia polygama – dit is een aziatische kiwisoort.
Het effect, de voordelen en de nadelen zijn hetzelfde als bij kattenkruid.
Valeriaanwortel
Valeriaanwortel wordt al sinds mensenheugenis gebruikt in de alternatieve geneeskunde, omdat het rustgevende eigenschappen zou hebben voor mensen en bijvoorbeeld zou helpen bij de nachtrust. Doorgaans wordt valeriaan niet zoals kattenkruid gewoon puur gegeven, maar komt dit in de vorm van een speeltje. Katten worden in eerste instantie erg opgewonden en speels, gaan er over rollen en sommige katten gaan ook kwijlen. Na deze opgewonden periode, net als met kattenkruid, raken veel katten lekker ontspannen.
Net als kattenkruid werkt valeriaan niet bij alle katten, en de een is er gekker op dan de ander. Valeriaanwortel ruikt voor ons mensen niet heel erg lekker: het is verstandig wanneer je kat uitgespeeld is, het valeriaanspeeltje weer op te bergen in een luchtdicht zakje of doosje. Niet alleen tegen de geur, maar ook omdat je speeltje dan vele malen langer ‘lekker stinkt’.
Matatabistokjes
Afkomstig uit Azië, heeft deze kiwiplant een bijzondere uitwerking op katten. Het effect is wederom hetzelfde als bovengenoemde geurverrijkingen, alleen dan in de vorm van een stokje. Veel katten die niet of weinig op kattenkruid reageren vinden matatabi wel leuk. Het stokje leent zich perfect voor katten die graag ergens tegen aan meppen tijdens spel of er erg van houden om in dingen te bijten. Gelukkig is het stokje dan ook veilig om in te bijten, en het is ook geen probleem wanneer je kat afgebeten stukje opeet. Natuurlijk is het wel belangrijk je kat in de gaten te houden wanneer hij met een matatabistokje speelt, want technisch gezien blijft alles wat afgebeten kan worden altijd een risico op verslikken of verstikking – maar dit geldt natuurlijk voor al het kattenspeelgoed wat op de markt te vinden is, laat je dus niet afschrikken hierdoor. Net als bij kattenkruid en valeriaanwortel kan een kat erg opgewonden worden tijdens het spelen met een matatabistokje.
Kortom:
Kattenkruid, valeriaanwortel en matatabistokjes zijn perfect te gebruiken om jouw kat nét iets meer te bieden in het leven. Ze hebben wat nieuws te doen, ze zijn even met iets bezig, het ontspant en geeft nadien rust: hoe fijn is dat! Het is dus ook prima in te zetten bij katten die wat angstig of nerveus van aard zijn. Schrik vooral niet als je kat helemaal uit zijn dak lijkt te gaan: alle drie de geurverrijkingen zijn volledig onschadelijk, en waarschijnlijk heeft jouw kat het juist enorm naar zijn zin.
Geurverrijking in de trimsalon
In de trimsalon maak ik graag gebruik van geurverrijking, met name valeriaan. Voor sommige katten is het heerlijk om zich af te kunnen reageren na een trimbeurt – niet zozeer agressief, maar sommige katten bouwen toch een bepaalde spanning op wanneer zij gedurende langere tijd op de trimtafel staan. Valeriaan kan er dan voor zorgen dat de kat lekker ontspannen weer terug naar huis kan.
Zo af en toe gebruik ik valeriaan ook tussentijds tijdens een trimbeurt. Wanneer ik merk dat katten erg opgewonden raken (vaak in positieve zin) en zij te beweeglijk worden waardoor het lastig wordt om met hen te werken, geef ik de kat even pauze en kan die zich lekker afreageren op het valeriaanzakje. Als daarna ontspanning intreedt dan kan de trimbeurt doorgezet worden. Zo blijft het ook voor de kat prettig!
Valeriaan helpt zeker niet bij alle katten in de trimsalon: sommige katten reageren er simpelweg niet op, andere katten zijn drukker bezig met andere dingen. Toch bied ik na een trimbeurt altijd een valeriaanzakje aan. Je kan namelijk niet van tevoren bedenken of een kat wel of niet zal reageren, dat is altijd even uitproberen. Wanneer een kat het wel leuk vind noteer ik dat dan ook altijd in mijn bestand, want dan weet ik de volgende keer dat ik daar de kat erg gelukkig mee kan maken.
Zelf maak ik handgemaakte valeriaan kattenspeeltjes die ik verkoop in de trimsalon. Het idee begon omdat ik de speeltjes uit de dierenwinkel vaak al snel achteruit in kwaliteit vond gaan. Je weet natuurlijk ook niet hoe lang iets al in het schap ligt. In het verleden heb ik wel eens vaker voor mijn eigen katten valeriaanspeeltjes gemaakt, en dat wilde ik ook graag in de trimsalon hebben. Na het maken van enkele testmodellen (de juiste stof, het juiste gewicht aan valeriaanwortel, het juiste vullingsmiddel) kwam ik op een product waar mijn eigen katten en vele klanten heel erg veel plezier mee hadden. Daarom besloot ik zelf deze valeriaanspeeltjes voor in de trimsalon te gaan maken en gebruiken, met valeriaanwortel van Jacob Hooy – dit merk staat bekend om zijn hoge kwaliteit aan kruiden, geschikt voor menselijke consumptie. Top spul, dus. Deze speeltjes worden ook verkocht in de trimsalons.